Wat is eenzaamheid?

Iedereen voelt zich helaas wel eens eenzaam. Het blijkt dat 1 op de 10 Nederlanders zich sterk eenzaam voelt. Daarnaast voelt 1 op de 3 Nederlanders zich matig eenzaam (Eenzaam.nl, z.d.-a). Eenzaamheid is een gevoel wat voor niemand fijn is. Het kan soms helpen om even onder de mensen te zijn, maar dit lost het eenzame gevoel helaas niet voor altijd op. Eenzaamheid is iets wat niet vanzelf over gaat, maar waar je meestal wel wat aan kan doen. Jij zelf bent vaak de persoon die er wat aan moet gaan doen. Het kan helpen om ondersteuning vanuit de omgeving te krijgen, maar uiteindelijk moet jij zelf de eenzaamheid gaan proberen te doorbreken (Een tegen eenzaamheid, z.d.-b).

Wat is eenzaamheid en wanneer ben jij eenzaam?

Eenzaamheid staat voor je niet verbonden voelen. Wanneer je eenzaam bent ervaar je een gemis aan een emotionele, hechte band met anderen. Ook kan het zijn dat je minder contact hebt met andere mensen dan je zou wensen. Wanneer je eenzaam bent gaat dit gevoel over het algemeen gepaard met kenmerken als negatieve gevoelens van angst, verdriet, leegte en zinloosheid. Ook gaat het gevoel van eenzaamheid vaak gepaard met lichamelijke en/of psychische klachten. Het kan zo zijn dat eenzaamheidsgevoelens invloed hebben op je welzijn, gezondheid en kwaliteit van leven (Een tegen eenzaamheid, z.d.-c).Hoe eenzaamheid voelt en wat het met je doet is voor iedereen anders. Vaak is het niet zichtbaar of iemand zich eenzaam voelt en wordt er weinig over het onderwerp gepraat.

Er zijn verschillende vormen van eenzaamheid. Je hebt sociale eenzaamheid en emotionele eenzaamheid. Het onderscheid ligt in het aantal contacten en de kwaliteit van deze contacten. Het kan ook voorkomen dat iemand beide vormen voelt. Dit heet ook wel gecombineerde eenzaamheid. Wanneer er sprake is van het ontbreken van contacten met mensen waarmee iemand bepaalde gemeenschappelijke kenmerken deelt, is er sprake van sociale eenzaamheid. Denk hierbij aan vrienden, kennissen of collega’s. Wanneer er sprake is van het missen van een hechte, intieme band met minimaal één andere persoon, is er sprake van emotionele eenzaamheid. Vaak gaat het hierbij om de levenspartner (Een tegen eenzaamheid, z.d.-c).

Hoe kan je eenzaamheid herkennen?

Er zijn verschillende signalen die kunnen wijzen op eenzaamheid. De signalen kunnen onderverdeeld worden in psychische, sociale, gedragsmatige en lichamelijke signalen. Echter is het van belang om bewust te zijn dat deze signalen eventueel ook op andere (medische) problemen kunnen wijzen. Als het gaat om psychische signalen kan gedacht worden aan een negatief zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen, gevoelens van zinloosheid en uitzichtloosheid of gevoelens van verlatenheid. Verder zijn psychische signalen teleurstelling, verdriet en boosheid. Tot slot hoort het verlies van vertrouwen in mensen ook bij de psychische signalen van eenzaamheid. Sociale signalen van eenzaamheid zijn weinig sociale contacten en het missen van sociale steun. Daarnaast zijn er ook gedragsmatige signalen die kunnen duiden op eenzaamheid. Voorbeelden hiervan zijn: gebrek aan sociale vaardigheden, claimgedrag, mensen op afstand houden, overmatig gebruik of verslaving en tot slot kan het op zichzelf gericht zijn ook een gedragsmatig signaal van eenzaamheid zijn.
Lichamelijke signalen zijn verslechterde zelfzorg, hoofdpijn, vermoeidheid, gebrek aan eetlust en verhoogde spierspanning (Een tegen eenzaamheid, z.d.-a).
Naast deze signalen kan een levensgebeurtenis ook de oorzaak zijn dat iemand zich eenzaam gaat voelen. Voorbeelden van enkele levensgebeurtenissen die eenzaamheid tot gevolg kunnen hebben zijn, het overlijden van een naaste, financiële problemen, een scheiding, een ziekte of beperking, het verlies van jouw baan en tot slot een verhuizing (Een tegen eenzaamheid, z.d.-a).

Wat doet eenzaamheid met het lichaam?

Eenzaamheid kan grote gevolgen hebben. Vooral wanneer eenzaamheid langdurig duurt. Eenzaamheid kan dan leiden tot gezondheidsrisico’s, minder meedoen in de samenleving en daarnaast tot een gevoel dat geluk of welzijn tekortschiet. Het is zelfs zo dat eenzaamheid de kans op vroegtijdig overlijden vergroot. Eenzaamheid heeft invloed op jouw fysieke gesteldheid. Zo kan eenzaamheid een negatieve invloed hebben op het immuunsysteem. Dit leidt dat je vatbaarder bent voor infecties. Eenzaamheid zorgt daarnaast voor een verhoogd risico op hartziekten en de ziekte van alzheimer en het kan leiden tot depressie. Tot slot kan eenzaamheid de boosdoener zijn van ongezonde patronen. Hierbij kun je denken aan minder gezond eten, meer gebruik van verslavende middelen en weinig beweging. Dit heeft weer als gevolg dat er een groter risico ontstaat op overgewicht, hart- en vaatziekten en een hoge bloeddruk (Eenzaam.nl, z.d.-b)
Naast lichamelijke klachten maakt eenzaamheid ook ongelukkig. Mensen hebben elkaar praktisch en emotioneel gezien nodig om bijvoorbeeld gevoelens te delen of steun te bieden aan elkaar wanneer dit nodig is. Eenzaamheid zorgt voor algemene ontevredenheid over het leven en door eenzaamheid kan een gevoel van leegte ontstaan. Hierdoor bestaat het gevaar dat je in een negatieve cirkel terecht komt waar je lastig uitkomt. Je gaat dan minder goed voor jezelf zorgen (Eenzaam.nl, z.d.-b)
Tot slot kan eenzaamheid ertoe leiden dat je je gaat terugtrekken. Je gaat bijvoorbeeld sociale gelegenheden uit de weg, je hebt simpelweg geen zin om de deur uit te gaan of je weet niet met wie je iets kunt gaan ondernemen (Eenzaam.nl, z.d.-b).

Wat moet je doen bij eenzaamheid?

Er zijn verschillende mogelijkheden om met eenzaamheid om te gaan. Jij zelf kan veel doen om eenzaamheid aan te pakken. Indien nodig kan ondersteuning van familieleden, vrienden of buren hierbij helpend zijn. Ook is het een optie om gebruik te maken van activiteiten die door hulpverlenersorganisaties worden verzorgd (Rijksoverheid, z.d.).
Wanneer jij zelf iets tegen jouw eenzaamheid wilt doen kun je bijvoorbeeld een lijstje van oude contacten maken waar het contact niet meer zo goed mee verloopt. Je kunt dan misschien iemand bellen of mailen om het contact te herstellen. Verder is het belangrijk om hulp te durven vragen, want er zijn voldoende mensen die graag iets voor een ander willen doen. Als je een gesprek hebt met jouw huisarts, iemand van de gemeente of een wijkverpleegkundige en je voelt je eenzaam, dan is het belangrijk om dat hier uit te spreken en om hulp te vragen. Een andere mogelijkheid om wat aan de eenzaamheid te doen is een kijkje nemen op de website: eenzaam.nl. Hier is een overzicht te vinden van sociale activiteiten die in jouw gemeente uitgevoerd worden waar meerdere mensen aan deel nemen die zich wel eens eenzaam voelen. Tot slot kun je ook vrijwilligerswerk gaan doen. Denk bijvoorbeeld aan vrijwilligerswerk bij een sportclub, een bewonersvereniging, de kerk, een basisschool of een buurthuis (Rijksoverheid, z.d.).
Wanneer je last hebt van eenzame gevoelens bestaat er de mogelijkheid om een telefonische hulplijn te bellen of met hen te chatten. Op de website van de luisterlijn kun je chatten met een vrijwilliger van de luisterlijn. Voor een vertrouwelijk gesprek of informatie is de luisterlijn 24 uur per dag bereikbaar (088 07 67 000). Wanneer je een dierbare hebt verloren en de behoefte hebt om hierover te praten met iemand bestaat er de mogelijkheid om te chatten met een vrijwilliger van rouwchat.nl. Deze mogelijkheid is er op doordeweekse dagen tussen 18:00 en 21:00 en in het weekend van 16:00 tot 22:00. Het is hierbij mogelijk om anoniem te chatten als dit prettiger voelt (Rijksoverheid, z.d.).

Hoe ga je in gesprek met iemand waarbij jij signalen van eenzaamheid ziet?

Wil jij met iemand in gesprek gaan over de signalen van eenzaamheid die jij bij iemand ziet? Het is belangrijk om voor een vertrouwde omgeving te zorgen en de tijd te nemen. Om informatie te verkrijgen van iemand is het belangrijk om open, eerlijk en nieuwsgierig te zijn. Wat betreft gesprekstechnieken is het belangrijk om te luisteren, door te vragen en daarnaast ook samen te vatten. Verder is het waardevol om OMA (oplossingen, meningen en adviezen) thuis te laten. Tot slot is het belangrijk om niet voor de ander in te gaan vullen (Een tegen eenzaamheid, z.d.-a).

Maart 2023