Ik kan de opvoeding niet meer aan

Wat als je in de supermarkt staat en je peuter begint te gillen, je baby stopt gewoon maar niet met huilen of je puber heeft bananen in zijn oren of verdwijnt onmiddellijk naar zijn slaapkamer als je naar het onderwerp school vraagt? Hoe los je dit soort dilemma’s nou op en hoe voorkom je deze dilemma’s voor een volgende keer?

Iedere ouder voedt op zijn eigen wijze op en iedere ouder herkent deze dilemma’s wel. Ouders leren het ouderschap en opvoeden met vallen en opstaan, net zoals een kind niet opgroeit zonder ooit een kapotte knie gehad te hebben. Opvoeden leer je door terug te kijken naar het verleden en de wijze waarop je zelf ooit bent opgegroeid. Zo neem je vaak over wat fijn was en verander je wat minder goed ging. Het opvoeden leer je daarnaast ook door te kijken naar andere opvoeders in jouw omgeving, bijvoorbeeld broers of zussen, maar ook professionele opvoeders als pedagogisch medewerkers van een kinderdagverblijf en leerkrachten op school.

Tot slot kan het vak opvoeden geleerd worden door filmpjes te bekijken, websites te bezoeken, vragen te stellen, boeken te lezen en je in de wereld van een kind te verdiepen. Elke ouder heeft wel eens een momentje dat hij of zij het even niet meer weet, maar als dit soort momenten je hele dag gaan vullen, dan wil je als ouder natuurlijk weten hoe je hier het best mee kan omgaan (NJI, z.d.-a).

Opvoeden, wat is dat eigenlijk?

Het opvoeden van kinderen betekent dat ouders begeleiding bieden aan het kind bij de ontwikkeling tot iemand die zelfstandig aan de samenleving mee kan doen. Ouders doen dit door een verzorgende en beschermende omgeving te bieden. Hierbij kun je denken aan het tonen van affectie en sensitief en adequaat reageren op behoeftes van het kind. Daarnaast is het van belang om structuur te bieden, bijvoorbeeld door het zorgen voor regelmaat en orde en consistent handelen. En tot slot het overdragen van kennis en het bijbrengen van waarden en normen. Hierbij kan gedacht worden aan uitleg en informatie geven, eigen verantwoordelijkheid stimuleren en daarnaast ongewenst gedrag negeren en goed gedrag belonen (NJI, z.d.-d). De vorm en de mate waarin ouders opvoeden varieert per ouder en gezin. Dit is afhankelijk van kenmerken van de ouder zelf, het kind en van de omgeving (Bucx en De Roos, 2011: in NJI, 2021).

Ouders kunnen bepaalde opvoedingsdoelen stellen binnen de opvoeding die zij bieden. Elke ouder kijkt op een andere manier aan tegen opvoeding en stelt zijn eigen opvoedingsdoelen (Bucx, 2011: in NJI, z.d.-d). Volgens ouders zijn de belangrijkste opvoedingsdoelen: het hebben van een verantwoordelijkheidsgevoel, voor jezelf opkomen, rekening met anderen houden, respect voor ouderen hebben, goede manieren hebben, eigen doelen nastreven, verdraagzaam zijn, goede schoolresultaten hebben, ijverig en ambitieus zijn en tot slot het zelfstandig kunnen oordelen (NJI, z.d.-d).

Wat heeft invloed op de opvoeding?

Er zijn een aantal voorwaarde belangrijk voor het creëren van een goede opvoedingsomgeving in de context van het gezin (Blokland, 2010 in: NJI, z.d.-d). Het is van belang dat er sprake is van continuïteit en stabiliteit in de levensomstandigheden, mogelijkheden voor educatie en scholing, kennis over en contact met het eigen verleden en adequate voorbeelden waaraan een kind zich kan spiegelen. Verder is het van belang dat er de mogelijkheid tot sociale omgang is met leeftijdgenoten en tot slot is het een voorwaarden om opgenomen te zijn in een sociaal verband van familie, vrienden, school en de buurt (Blokland, 2010 in: NJI, z.d.-d).

Daarnaast zijn er een aantal belangrijke principes die de ontwikkeling van het kind positief beïnvloeden (Sanders, 2012: in NJI, z.d.-d). Allereerst is een veilige en stimulerende omgeving belangrijk om kinderen ongestoord te laten ontdekken. Kinderen vervelen zich minder snel in een stimulerende omgeving met boeiende activiteiten. Zo is er minder kans op vervelend gedrag en negatief aandacht vragen. Ook is positieve ondersteuning een belangrijk principe in de opvoeding. Aanmoediging en complimenten zijn motiverend om nieuwe dingen aan te leren. Op deze wijze stimuleren ouders de zelfstandigheid van het kind en bieden zij bij moeilijkheden ondersteuning. Een ander belangrijk principe is aansprekende discipline, want in een duidelijke en voorspelbare omgeving ontwikkelen kinderen zich het best. Hierbij kun je denken aan een omgeving waarbij ouders duidelijke regels stellen en instructies geven op een heldere manier. Hierbij hoort ook het snel reageren wanneer een kind ongewenst gedrag laat zien. Ook is het belangrijk dat er vanuit ouders realistische verwachtingen zijn. Elk kind ontwikkelt zich in een eigen tempo en is uniek. Er kunnen problemen ontstaan als ouders te veel verwachten van het kind. Tot slot is het van belang dat de ouder goed voor zichzelf zorgt. Er is geen enkele ouder die het opvoeden perfect uitvoert. Ouders die goed voor zichzelf zorgen en genoeg ontspanning en rust krijgen, kunnen makkelijker geduldig, consequent en beschikbaar zijn voor de kinderen (NJI, z.d.-d).

Verder is het van belang dat ouders zich gesteund voelen door de partner, het netwerk, de omgeving en instanties. De opvoeding wordt positief beïnvloed als ouders zelfvertrouwen hebben. Ouders moeten het gevoel hebben dat zij het overzicht hebben en invloed uit kunnen oefenen op de opvoeding. Dan nog gaat opvoeden soms niet vanzelf en ouders hebben soms steun nodig bij de opvoeding en het ouderschap (NJI, z.d.-d).

Opvoedproblemen

Het hoort bij het ouderschap en de opvoeding dat er sprake is van uitdagingen en vragen. Het is normaal dat het opvoeden niet altijd zo soepel verloopt als ouders graag willen. Het kan zijn dat ouders dan de behoefte voelen om steun te krijgen van een professional. Een professional kan de ouders ondersteuning bieden in het evenwichtig opvoeden van hun kind. Het is de rol van de professional om hierbij aandacht te hebben voor het ‘gewone’ opvoeden, met aandacht voor alledaagse vragen over het ouderschap en de opvoeding (NJI, z.d.-b).

Er is sprake van opvoedingsproblemen als problemen tussen ouders en kinderen niet meer opgelost kunnen worden binnen het gezin zelf. Er zijn dan verdergaande interventies nodig. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een intensieve training voor de ouders, begeleiding binnen het gezin, bijzondere voorzieningen voor het kind of nog verdergaande ingrepen waar de Raad voor de Kinderbescherming voor wordt ingeschakeld. Er wordt een indeling van opvoedingsvragen gehanteerd door de sector opvoedingsondersteuning. Deze loopt van alledaagse opvoedingsvragen via opvoedingsspanning naar opvoedingscrisis en tot slot opvoedingsnood. Er is vanaf opvoedingscrisis sprake van een probleemsituatie (NJI, 2019).

Bijna driekwart van ouders met kinderen van 0 tot 8 jaar heeft recent vragen of zorgen gehad over het gedrag, de opvoeding of de ontwikkeling van hun jonge kinderen. 14 procent van deze ouders geeft aan behoefte aan deskundige hulp of advies te hebben en 76 procent hiervan heeft ook de benodigde hulp ontvangen (NJI, 2021). Veel ouders hebben met betrekking tot de opvoeding hulp of advies nodig op het gebied van grenzen stellen, straffen en belonen. Met betrekking tot het kind gaan de vragen en zorgen vooral over woede, agressie van het kind, driftbuien en luisteren en gehoorzamen (Fierloos e.a., 2020: in NJI, 2021).

Waar kun je terecht als het niet meer lukt / opvoedondersteuning?

Natuurlijk kunt u altijd bij Plushome terecht met opvoedvragen. Deze hulp kan variëren van advies bij praktische vragen tot intensieve ondersteuning thuis.

Het is niet altijd nodig om professionele hulp in te schakelen. Vaak zijn ervaringen van andere ouders en/of vrijwilligers al heel helpend. Hiervoor kunt u bijvoorbeeld terecht bij Home-start. Home-start is een programma voor ouders met een kind tot 7 jaar. Het doel is om uw zelfvertrouwen te vergroten en daarnaast uw sociale relaties te versterken. Daarnaast kunt u terecht bij Moeders informeren moeders (MIM). MIM is ondersteuning en voorlichting voor moeders die hun eerste kind hebben gekregen. Hierbij is er speciale aandacht voor ouders met een klein sociaal netwerk, een migratieachtergrond en tienermoeders (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, z.d.).

Als het opvoeden even niet meer lukt en er wel professionele hulp nodig is, kunt u naast Plushome terecht bij verschillende organisaties. U kunt met uw vragen terecht bij opvoeden.nl, waar allerlei informatie over de ontwikkeling van kinderen te vinden is. Ook kunt u terecht bij een centrum voor jeugdhulp of een wijkteam in uw buurt, welzijnsinstellingen en maatschappelijk werk, een pedagoog of lokale organisaties zoals het Opvoedbureau, het Steunpunt Opvoeding en de Opvoedwinkel (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, z.d.).

Wanneer u advies nodig heeft over het opvoeden van kinderen met een beperking kunt u naast eerder besproken punten ook terecht bij het zorg- en adviesteam van de school van uw kind of bij Het Nederlands Jeugdinstituut voor opvoedadvies, oudercursussen, huisbezoeken en video hometraining (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, z.d.).

Het welbevinden van ouders bepaalt onder andere hoe ouders in staat zijn om opvoeding te bieden, ouder te zijn en in te spelen op wat het kind nodig heeft. Een professional kan er op verschillende manieren aan bijdragen dat een ouder zich beter voelt. Elke ouder loopt tegen moeilijkheden aan en heeft allerlei vragen. Van belang is dat een ouder zich hierin gesteund voelt. Hoe het met de ouder gaat heeft namelijk invloed op de opvoeding en het proces van opgroeien van een kind (NJI, z.d.-c). Een professional die opvoedondersteuning biedt kijkt niet alleen naar hoe het met het kind gaat, maar bespreekt ook met de ouders hoe het met hen gaat en biedt ondersteuning bij moeilijkheden en vragen waar een ouder tegen aanloopt.

Wat helpt in begeleiding vanuit Plushome/ wat zien wij terug?

Plushome is zich sinds 2017 gaan specialiseren in de jeugdhulp. We merkten tijdens onze ambulante begeleiding steeds vaker op dat tijdens de begeleiding opvoedvragen naar voren kwamen. Om hier antwoord op te kunnen geven zijn we gestart met een jeugdteam dat zich gespecialiseerd heeft in verschillende ondersteuningsvragen binnen de jeugdhulp (Plushome, z.d.).

Plushome is een luisterend oor, geeft antwoord op je vraag en voorziet je van praktische tips. Plushome kan met haar opvoedondersteuning eventuele gedragsproblemen verminderen bij jouw kind. Plushome zorgt voor meer begrip en meer inzicht wat bijvoorbeeld een betere band, minder ruzie en een fijnere sfeer thuis als resultaat heeft. Het doel is dat een gezin uiteindelijk zelfstandig en vol vertrouwen hun kinderen weer op kunnen voeden. Plushome kan naast allerlei opvoedvragen ook ondersteuning bieden bij ouders in scheiding, organiseren wij begeleid bezoeken en ondersteunen wij bij complexere gezinsondersteuning waarbij kinderen bijvoorbeeld onder toezicht staan. Plushome helpt het liefst in de eigen omgeving van het kind, zodat er hulp geboden wordt in een veilige sfeer. Plushome ziet zo precies waar behoefte aan is en zo kunnen er gericht tips en adviezen gegeven worden. Plushome leert ouders onder andere op welke manier de ontwikkeling van een kind gestimuleerd kan worden, maar ook om contactmomenten te herkennen en te benutten (Plushome, z.d.)

Binnen Plushome werken wij methodisch. Binnen het jeugdteam doen wij dit via de Triple P methode, een methode dat wetenschappelijk is onderbouwd als opvoedprogramma om ouders te helpen hun opvoedvaardigheden te verbeteren en een positieve relatie te ontwikkelen met hun kinderen. Daarnaast gelooft Plushome dat jij door het versterken van jouw oplossend vermogen en door op jouw veerkracht te vertrouwen, jij in staat bent om meer regie terug te krijgen, zodat jij weer meer de verantwoordelijkheid kunt dragen over de gebieden in jouw leven (Plushome, z.d.).

Een begeleider van Plushome kan samen met de ouders en/of kinderen in kaart brengen wat er al wel goed gaat en welke punten er nog beter kunnen. Een begeleider van Plushome kan bijvoorbeeld samen met de ouder in kaart brengen uit welke momenten de ouder energie haalt en waar de ouder van geniet bij de opvoeding. Ook kun je wanneer een ouder vastloopt in het aanbrengen van regels en structuur samen een schema maken met de regels en structuur in huis en dit samen overbrengen aan de kinderen binnen het gezin. Belangrijk is wel dat de ouders zelf nadenken over welke regels zij dan belangrijk vinden en dat de opvoedondersteuner dit niet voor hen gaat invullen. Centraal staat daarnaast het benutten van de krachten en mogelijkheden van het gezin. Daarnaast kan het zo zijn dat een ouder het gevoel heeft er alleen voor te staan en een begeleider van Plushome kan hier dan over in gesprek gaan met de ouder. Is er bijvoorbeeld voldoende steun uit het netwerk van ouder? Zo niet, kan een begeleider samen op zoek gaan naar de mogelijkheden, bijvoorbeeld het vergroten van het netwerk. Een ander voorbeeld van opvoedondersteuning vanuit Plushome is dat het ook zo kan zijn dat blijkt dat de ouder niet genoeg tijd voor zichzelf heeft. Samen met de opvoedondersteuner wordt er dan gekeken hoe ouders ontlast kunnen worden. Een opvoedondersteuner vanuit Plushome heeft in zijn ondersteuning centraal staan dat hij/zij er is voor de ouders, het kind, oftewel het gezin en ondersteunt waar nodig.

November 2022